Kambiyo Ne Demektir? Kambiyo Senedi Nedir? Çeşitleri Nelerdir?
Kambiyo, İtalyanca’dan dilimize yerleşen, değiş tokuş ve bozdurma anlamına gelen bir kelimedir. Kambiyo genel anlamıyla, para veya paraya dönüştürülebilecek kıymetli evrakların değiştirilmesi işlemdir.
İktisat literatüründe kambiyo, döviz ya da efektif anlamlarında kullanılır. Bir ulusal paranın yabancı bir para cinsine dönüştürülmesi işlemine ise Kambiyo İşlemi denir. Kambiyo işlemleri kapsamına yabancı para cinsinden nakit para, kaydi para, altın veya değerli menkul kıymetler üzerinden yapılan tüm işlemler girmektedir.
Kambiyo Senedi Nedir?
Kambiyo Senedi, Türk Ticaret Kanunu’na göre kıymetli evraklar olarak kabul edilen, alacaklı kişilere alacakları doğrultusunda verilen ve üzerlerinden alacak tutarının gösterildiği bir çeşit ödeme aracıdır. Bu senetler alacak hakkı doğururlar ve bu hak nedeniylede alacaklının alacağını kanunen koruma altına alırlar. Türk Ticaret Kanunu’nun 670 – 823. maddeleri doğrultusunda Kambiyo Senedi şekilleri düzenlenmiştir.
Kambiyo Senetlerinin Ortak Özellikleri
Türk Ticaret Kanunu doğrultusunda belirlenen kambiyo senetlerinin özellikleri şu şekildedir.
- Kambiyo senedi sayesinde bir alacak – borç ilişkisi şekillendirilebilir.
- Kambiyo senetleri sahibine alacak hakkı tanırlar.
- Kambiyo senetleri emre yazılı olarak düzenlenirler.
- Kambiyo senetlerinin ödemesi yapılabilmesi için senedin ibraz edilmesi gerekir. Yani senetlerin ödemesini alacakları kişilere gösterilmesi gerekir.
- Kambiyo senetleri üzerinde yer alan imzaların ve beyanların bağımsızlık ilkesi özelliği vardır.
- Kambiyo senedi üzerine imza atanlar hangi nedenle olursa olsun borçlu duruma geçerler. Örneğin kambiyo senedi üzerine kefil olarak bile imza atarsanız borcun ödenmemesi durumunda sizlerde borçlu duruma düşersiniz.
- Kambiyo senetleri TTK’de düzenlenen şekil şartlarına uygun olmak zorundadır.
- Kıymetli evraklar arasında gösterilen kambiyo senetleri uluslar arası nitelik taşımaktadırlar.
Kambiyo Senedi Çeşitleri
Kambiyo Senetleri, bono, poliçe ve çek olmaz üzere 3 çeşidi vardır.
Poliçe
Poliçe, belirli bir kişinin emri doğrultusunda başka bir kişiye verilen ve bu doğrultuda ödeme yetkisi veren bir kıymetli evraktır. Poliçe düzenlenirken keşideci, lehdar ve muhatap olmak üzere üç taraf göz önünde bulundurur. Keşideci, herhangi bir borcunu başkasından temin edeceği bir alacak ile gidermesi için poliçe düzenleyen kişidir. Lehdar, bir alacağı karşısında bir poliçe düzenleyerek başka birine olan borcunu bu alacakla kapatacak olan kişidir. Muhatap, A kişisine olan borcunun tutarını, A kişisinin B kişisine olan borcuna karşılık, B kişisine ödeme yapan kişidir.
Poliçe düzenlenmesi ve borcun tahsil edilmesi şu şekilde gelişir. Örneğin Ali’nin Buse’ye borcu vardır ve Cemal’de Ali’ye borçludur. Ali bir poliçe düzenleyerek Buse’ye olan borcunu Cemal’den tahsil etmesini sağlar. Bu şekilde hem Celal, Ali’ye olan borcunu ödemiş olur hem de Buse Ali’den alacağını tahsil etmiş olur.
Bono
Bono, bir kişinin belli bir miktar parayı diğer bir kişiye ödemeyi yükümlendiğini bildirdiği kıymetli evraktır. Yani borçlu kişi tarafından imzalanarak alacaklıya teslim edilen ve aldığı para miktarını belirlenen bir sürede ödeyeceğini ifade eden Kambiyo Senedi çeşididir.
Bono iki tarafı ilgilendiren bir durumdan ibarettir. Bu iki taraftan birisi borçludur diğeri ise alacaklıdır. Bono düzenlenirken yazılan ifade “ödeyeceğim” şeklinde sonuçlanır.
Çek
Çek, Türk Ticaret Kanunu tarafından belirli kanunlar çerçevesinde düzenlenen ve herhangi bir bankaya hitaben yazılan ödeme emri niteliğindeki bir evraktır. Çekler güncel koşullarda barkod sistemi ile güvenilir bir şekilde düzenlenmektedir.
Çek düzenlenirken keşideci, muhatap ve hamil göz önüne alınarak düzenlenir. Keşideci, çekleri düzenleyen kişilere verilen isimdir. Muhatap, çekte belirtilen miktarın hamile ödemesini gerçekleştirmekle yükümlü olan bankadır. Hamil ise, çeki elinde bulunduran kişidir. Hamil çek üzerinde belirtilen bankaya çek ile birlikte giderek bankadan çek üzerindeki tutarı tahsil edebilir.